Η Χώρα με τα ανηφορικά δρομάκια της και τα παλιά σπίτια της (κάποτε τριώροφα) κυριαρχείται από τον όγκο του Βενετσιάνικου κάστρου.Στο κάστρο, που από τον Μάρκο Σανούδο το 1207, κατοικούσαν οι καθολικοί κάτοικοι της Χώρας ενώ στο Μπούργος κατοικούσαν οι ορθόδοξοι Έλληνες.Υπήρχε και μια τρίτη συνοικία, η Εβραϊκή. Από το Βενετσιάνικο κάστρο διατηρούνται τμήματα του εξωτερικού περιβόλου, τρεις πύλες και επτά πύργοι.Στο εσωτερικό του βρίσκονται τα μοναστήρια των Ουρσουλινών, των Καπουτσίνων και η παλιά Εμπορική Σχολή, όπου στεγάζεται το Αρχαιολογικό μουσείο.Στο μουσείο, μπορεί να δει κανείς αξιόλγα ευρήματα από τις πρώιμες φάσεις του Κυκλαδικού Πολιτισμού αλλά και γλυπτά και Κούρους.Σε έναν αναστηλωμένο πύργο στεγάζεται το Βυζαντινό και Λαογραφικό μουσείο.Στο κέντρο του κάστρου βρίσκεται η μητρόπολη των Καθολικών με εντοιχισμένα οικόσημα των φράγκικων οικογενειών του νησιού στην είσοδό της. Κοντά σώζεται και το ερειπωμένο σήμερα ανάκτορο του Σανούδου με το οικόσημό του.

   Στη Χώρα, εκτός από τα παλιά αρχοντικά, διατηρούνται πολλές αξιόλογες βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες: Μητρόπολη (18ος αι.), Παναγία Χρυσοπολίτισσα (από τις παλιότερες του νησιού),Προφήτης Ηλίας (με δυο σημαντικές εικόνες του ζωγράφου του 16ου αι. Άγγελου).Στην Γκρόττα ο Άγιος Γεώργιος (1200 περίπου) και κοντά στα Παλάτια ο Άγιος Αντώνιος των Καθολικών (15ος αι.). Στην Γκρόττα οι ανασκαφές έφεραν στο φως εγκατάσταση των πρώιμων χρόνων του κυκλαδικού πολιτισμού με πλούσια ευρήματα όπως και στα Απλώματα (που η κατοίκηση ήταν συνεχής μέχρι τη γεωμετρική εποχή -8ος αι.-ενώ υπάρχουν και ευρήματα του 4ου αι. π.Χ.) που μαζί με τα ευρήματα άλλων θέσεων στο νησί αποδεικνύουν ο΄τι η Νάξος ήταν ένα από τα κέντρα του Κυκλαδικού πολιτισμού. 3 χλμ από τη Χώρα το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.

   Από τη Χώρα μπορεί να επισκεφτεί κανέις τα χωριά του νησιού από τα πλησιέστερα μέχρι τα πιο απομακρυσμένα και να χαρεί τη όμορφη φύση, τους βενετσιάνικους πύργους και τις εκκλησίες.Στα Αγκίδια (2 χλμ από τη Χώρα) σώζονται λείψανα αρχαίου ιερού και η δίδυμη (καθολική και ορθόδοξη) εκκλησία του Αγίου Αρτεμίου. Στο Γαλανάδο διατηρείται ο βενετσιάνικος πύργος του Μπελόνια, θερινή κατοικία άλλοτε του καθολικού επισκόπου. Νοτιότερα βρίσκεται το μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού, γνωστό σαν πύργος Μπαζαίου.

   Η ωραιότερη περιοχή του νησιού είναι αυτή της Τραγαίας, γνωστή από την αρχαιότητα με αυτό το όνομά από τις ευφορότερες του νησιού, κατάσπαρτη, με όμορφα σπίτια, εκκλησίες και πύργους. Στο Χαλκί (Χαλκείο) υπάρχουν οι εκκλησίες της Παναγίας Πρωτόρθρονης(10ος/12ος αι.), του Αγίου Γεωργίου Διασορίτη (11ος αι.) με σημαντικές τοιχογραφίες και στα ανατολικά ο βενετσιάνικος πύργος Μπαρότση, κατοικία των φεουδαρχών της περιοχής, ιδιοκτησία της οικογένειας Γκρατσία.Σημαντικές είναι ακόμη οι εκκλησίες της Παναγίας Δαμνιώτισσας, στο Καλόξυλο, και του Αγίου Νικολάου στους Ακάδημους, όπου και ο πύργος Μακροπολίτη.Στη Μονή (4 χλμ βορειοανατολικά του Χαλκιού) βρίσκεται η βυζαντινή εκκλησία της Παναγιάς Δροσιανής (6ος αι.), η παλιότερη του νησιού.Βόρεια του Χαλκιού διατηρούνται οι εκκλησίες του Αγίου Ισιδώρου, της Παναγίας Ραχιδιώτισσας, καθώς και τα ερείπια από το καθολικό μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου.Δυτικά από το Χαλκί σώζονται τα ερείπια του βενετσιάνικου Απάνω Κάστρου (1250 περίπου). Στην Ποταμιά υπάρχουν ερείπια βενετσιάνικων πύργων και η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Μάμα (9ος αι.)

   Από το Χαλκί ο δρόμος φέρνει στο χωριό Φιλότι με την εκκλησία της Παναγίας (Κοίμηση) και τον πύργο Μπαρότση. Στα νοτιοανατολικά του χωριού στο ύψωμα του όρους Ζα βρίσκεται το λατυρευτικό σπήλαιο Ζα ή Βακχίδων, όπου σύμφωνα με την παράδοση γεννήθηκε ο Δίας. Ανατολικά από το Φιλότι, 7 χλμ, είναι το χωριό Δανακός και 4,5 χλμ βορειοανατολικά το όμορφο χωριό Απείραθος με το έντονο βενετσιάνικο χρώμα στην αρχιτεκτονική των σπιτιών και τους πύργους των Sommaripa, Crispi και Sfortza-Kastri. Το χωριό ξεχωρίζει για τα ήθη, τα έθιμα και την πλούσια λαϊκή παράδοση. Στο τοπικό μουσείο στεγάζεται αξιόλογη συλλογή με ευρήματα της περιοχής κυρίως των πρώτων χρόνων του Κυκλαδικού πολιτισμού. Ανάμεσα στα ευρήματα ξεχωρίζουν μια σειρά από πέτρες στις οποίες είναι χαραγμένες σκηνές από την καθημερινή ζωή (χορός, κυνήγι, ζώα, πλοία) ή γραμμικά σχέδια. Λίγο μακρύτερα από το χωριό βρίσκονται οι εκκλησίες του Θεολόγου (14ος αι.), της Αγίας Κυριακής (9ος αι.) και της Θεοτόκου (13ος αι.).

   Στα νοτιοδυτικά της Χώρας βρίσκονται επίσης όμορφα χωριά με ανεμόμυλους και πολλά αξιοθέατα.Στο Γλινάδο σημαντικές είναι οι εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου και των Αγίων Σαράντα.Δυτικά από τους Τρίποδες βρίσκονται ο Άγιος Ματθαίος και τα ερείπια του Παλιόπυργου της Πλάκας. Νοτιότερα, κοντά στην ακτή, είναι η Πολίχνη όπου ήρθαν στο φως ευρήματα προϊστορικής εγκατάστασης και διατηρούνται λείψανα βενετσιάνικου πύργου. Στο Σαγκρί ξεχωρίζουν οι πύργοι των Sommaripa,Della Roka,Παλαιολόγου και Barozzi, οι βυζαντινές εκκλησίες των Αγίων Αναργύρων, του Αγίου Ιωάννη στη θέση του αρχαίου ιερού της Δήμητρας και Περσεφόνης, ο Άγιος Ελευθέριος, στα νοτιοανατολικά η Παναγία Καλορίτισσα και στα νότια ο Άγιος Νικόλαος (10ος/13ος αι.), η Παναγία Αρκουλιώτισσα και οι Άγιοι Ακίνδυνος και Γεώργιος.Νότια από το Σαγκρί βρίσκεται το ερειπωμένο μεσαιωνικό κάστρο Απαλυρού. Στα νοτιοανατολικά υψώνεται ο επιβλητικός Πύργος Χειμάρρου, όπου φθάνει κανείς από το Φιλότι.

   Στη νοτιανατολική ακτή, στον κόλπο Πανόρμου, στη θέση Κορφάρι των Αμυγδαλιών, βρέθηκαν τα λείψανα μιας οχυρωμένης προϊστορικής εγκατάστασης (2400-2300 π.Χ.).

   Στην ανατολική πλευρά και από τη Χώρα προς τις Εγγαρές κοντά στο χωριό Γαλήνη βρίσκεται το μοναστήρι της Υψηλής, οχειρωμένο με πύργο, χτισμένο το 1600 από τον Ιάκωβο Κόκκο.Βενετσιάνικος πύργος διατηρείται και στο Κουρουνοχώρι νοτιότερα, από όπου ο δρόμος οδηγεί στον Κινίδαρο, όπου υπήρχε ναός της Άρτεμης. Βορειότερα από το χωριό, στο Φλεριό, υπάρχει ένας μισοτελειωμένος αρχαϊκος κούρος (6ος αι. π.Χ.).

   Στη βορειοανατολική πλευρά του νησιού, όπου φθάνει κανείς από τον δρόμο που οδηγεί στην Απείραθο, βρίσκονται τα χωριά Κόρωνος, Σκαδό, Κωμιακή και Απόλλωνας, όπου μπορεί κανείς να δει και το μισοτελειωμένο κολοσσιαίο άγαλμα ενός Κούρου με τη μορφή Απόλλωνα (7ος αι. π.Χ.) πάνω στο έδαφος όπου και βρέθηκε. Νοτιότερα στη θέση Καλόγερος διατηρούνται ερείπια μεσαιωνικού οχυρού.

   Σημαντικά κάστρα και πύργοι στη Νάξο :

• Κάστρο (13ος αι.) στη Χώρα
• Απάνω Κάστρο (Αρχαίο Μεσαιωνικό) ανάμεσα στα χωριά Ποταμιά και Χαλκί
• Χείμαρος (4ος αι.) στο νότιο τμήμα του νησιού, ανάμεσα στο Φιλότι και το Καλαντό
• Μπελόνια πάνω απ' το Γαλανάδο
• Μπαρότσι στο Χαλκί
• Απείρανθος στην Απείρανθο